rugklachten

rugklachten: 10 praktische tips & nuttige informatie

Rugpijn

Rugpijn is een veel voorkomende klacht, één op de vier Nederlanders heeft er wel eens last van. Sommige mensen hebben voortdurend rugpijn. Rugpijn hoeft niet direct een ernstige oorzaak te hebben. Rugklachten kunnen heel divers zijn. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de wetenschappelijke vereniging van de huisartsen in Nederland, maakt onderscheid tussen de zogenaamde aspecifieke lage rugpijn en rugpijn als gevolg van specifieke oorzaken.

Aspecifieke lage rugpijn of specifieke oorzaken

Met aspecifieke lage rugpijn worden een reeks van moeilijk uit elkaar te houden aandoeningen van de rug aangeduid. De arts zal willen weten of de rugpijn al langere tijd bestaat of recentelijk is. Specifieke oorzaken zijn klachten als hernia, vernauwing van het wervelkanaal met neurologische uitval, tumoren en ziektes van de wervels. Ongeveer vijf procent van alle rugklachten wordt veroorzaakt door de specifieke oorzaken.

Acuut of chronisch

De arts maakt naast het bovenvermelde onderscheid ook nog eens onderscheid tussen rugpijn die minder dan zes weken bestaat (de acute lage rugpijn) of een rugpijn die langer dan drie maanden aanwezig is (chronische lage rugpijn). Chronische lage rugpijn heeft gevolgen. De patiënt is dan al een tijd zijn rug aan het ontzien. Hierdoor verslappen (al binnen twee weken) de rugspieren. Als de rug dan toch door iets belast wordt, zal deze al snel overbelast zijn door verzwakte spieren en banden. Men moet dus, omwille van de rug, de dagelijkse bezigheden zoveel mogelijk hervatten, al dan niet met de hulp van een fysiotherapeut. De periode tussen acute en chronische rugpijn wordt de subacute lage rugpijn genoemd. Het is een belangrijke periode, want nu zal de arts zich er speciaal op richten dat de rugpijn niet chronisch wordt. In de meeste gevallen wordt de patiënt naar de fysiotherapeut verwezen.

Heb je rugklachten en het gaat met een pijnstiller niet over? Bezoek dan de arts voor de juiste diagnose.

Ischias (LRS)

Ischias is een zenuwpijn die vernoemd is naar de grote beenzenuw: de nervus ischiadicus. De grote beenzenuw loopt vanaf de lage rug, via de heup door tot in het been. Hoewel de aandoening door iedereen nog ‘ischias’ wordt genoemd, spreken medici tegenwoordig liever van LRS (lumbosacraal radiculair syndroom). De aandoeningen ischias, ischialgie en hernia werden voorheen veel door elkaar gebruikt en dat veroorzaakte teveel verwarring. Voor ischias en ischialgie wordt nu de term LRS gebruikt en voor een hernia HNP (hernia nuclei pulposi). Ischias is een aandoening die te maken heeft met een beknelling van de lumbale zenuwen. Deze zenuwen zitten in de onderrug.

Mensen met ischias klagen over een zenuwpijn die begint in de rug en via de bil doorloopt tot in het been. Andere klachten zijn pijn in de onderrug die wordt versterkt door hoesten, niezen en persen, een branderig of verdoofd gevoel, trage reflexen in het been, tintelingen of pijn in het been, spierkramp en pijn bij druk op bepaalde plaatsen waar de zenuw loopt. De klachten kunnen per persoon verschillen. Ook de hevigheid van de pijn verschilt per mens. Ischias kan eenmalig voorkomen, maar ook meerdere keren terugkomen.

Ischias kan ontstaan door abrupte bewegingen waarbij de onderrug (zwaar) wordt belast, een verkeerde manier zware voorwerpen optillen, zwangerschap of een bevalling en/of een verkeerde lichaamshouding. Ook emotionele problemen kunnen leiden tot ischias, omdat spanningen zich vaak uiten in zwakke plekken in het lichaam. De onderrug is bij veel mensen een zwakke plek.

De juiste houding

Een goede houding kan veel rugklachten voorkomen. We nemen dagelijks heel wat houdingen aan, niet alleen staand of zittend, maar ook liggend. Het is dan ook goed te weten, welke houding nu het beste voor je rug is.

Staan

Het is vermoeiend voor de rugspieren om lange tijd achter elkaar te staan of op hoge hakken te lopen. Het veroorzaakt een abnormale toename van de natuurlijke kromming van de wervelkolom. Bij pijnklachten helpt het de rug tegen de muur te plaatsen en de onderrug tegen de muur aan te drukken. Je kunt met gerichte oefeningen werken aan de juiste houding en de rugspieren kunnen sterker met oefeningen worden gemaakt. Er is een goede techniek om (zware) voorwerpen op te tillen. Als je iets optilt, maak dan geen draaiende beweging, buig niet naar voren en til niet iets boven je macht. Buig de knieën en pak het voorwerp stevig vast. Houd hierbij de onderrug recht en houd het voorwerp dicht tegen het lichaam.

Zitten

Een verkeerde zithouding kan de rug belasten. Er kan op den duur veel druk op de onderrug komen. De onderrug is een kwetsbare plek. Kies een stoel die voldoende steun aan de onderrug geeft. De rugleuning zou precies moeten aansluiten op de holte in de rug. De natuurlijke kromming van de rug (een lichte S-vorm) moet in de stoel worden nagebootst. Zet de voeten tijdens het zitten plat op de grond. De hoek bij de heupen moet kleiner zijn dan 90 graden. De dijen moeten goed worden ondersteund om de rugspieren zoveel mogelijk te ontzien. Hoofd en nek worden recht op de romp gehouden.

Liggen

Een goede slaaphouding is belangrijk voor het behoud van de rug. De rug moet goed ondersteund worden. Een goed matras is onontbeerlijk voor mensen die regelmatig rugklachten hebben.

Goede sporten

Zwemmen en wandelen zijn goede sporten voor de rug. Regelmatig bewegen zorgt voor een betere veerkracht van de rugspieren.

Preventie en behandeling

Rugklachten zijn hinderlijk, maar niet altijd een reden voor paniek. In veel gevallen wordt een patiënt niet behandeld voor de rugklachten. Een pijnstiller kan helpen tegen de pijn, maar gebruik ze met mate. Teveel pijnstillers slikken kunnen schadelijke gevolgen hebben. Pijnstillers kunnen de maagwand irriteren. Gebruik ze bij voorkeur alleen op advies van de arts.

De rugklachten gaan over het algemeen na een week of twee vanzelf minder. Het is beter de normale werkzaamheden zoveel mogelijk te blijven doen, want dat zet de genezing in gang. Bij zeer hevige pijn is het verstandig de rug helemaal niet te belasten. Zorg dat je na twee dagen toch weer wat doet. Dan voorkom je dat je rugspieren verslappen. Je kunt oefeningen doen om de rugspieren te versterken. Raadpleeg hiervoor de fysiotherapeut.

In ernstige gevallen moet de arts ingrijpen, als er een vermoeden bestaat dat de rugpijn een nevenverschijnsel is van een andere ernstige aandoening. Soms is een operatie onvermijdelijk. Er zullen verschillende onderzoeken, zoals de CT-scan, MRI of botscan aan vooraf gegaan zijn. Het kan ook zijn dat de patiënt huishoudelijke hulp nodig heeft, verpleging en/of fysiotherapie. Het doel van therapieën zal gericht zijn de rugspieren te versterken. Sommigen moeten een korset dragen.

Rugklachten kunnen voor een groot deel voorkomen worden. Om rugklachten te voorkomen is een goede houding en een goed gebruik van de rugspieren essentieel. Lees er meer over in tip 3.

Slijtage

Rugklachten kunnen ontstaan door slijtage processen. Discopathie en spondylartrose zijn slijtageprocessen van de gewrichten tussen de wervels. De klachten ontstaan als de rug meer belast wordt. Na een paar dagen rust, verdwijnen de klachten meestal wel weer. Patiënten met discopathie of spondylartrose hebben periodes met veel klachten en periodes met minder klachten. De arts adviseert deze patiënten regelmatig in beweging te blijven. Belasting van de rug mag wel, maar moet afgewisseld worden met ontspanning.

Bij pijnklachten volstaat vaak een pijnstiller. Deze mogen echter niet te vaak en te veel gebruikt worden in verband met bijwerkingen. Wanneer de pijn plotseling hevig wordt en straalt in het been naar de voet, is het verstandig de arts te raadplegen. Klachten die veroorzaakt worden door discopathie of spondylartrose verdwijnen of verminderen vaak vanzelf na een periode van drie tot vijf jaar.
Slijtage van de heup (coxartrose) kan rugklachten veroorzaken. Het kan aan de rechter- of linkerkant voorkomen, maar in veel gevallen is het dubbelzijdig.

Spieren en gewrichten

Spierpijn in de lange rugspieren wordt vaak veroorzaakt door koude of een kortdurende overbelasting van de spieren. De klachten kunnen verminderd worden door warmte. Neem bijvoorbeeld een warm bad. Ontzie de rug een aantal dagen. De klachten zullen na een aantal dagen verdwijnen.

Een overbelasting van de SI band, een gewrichtsband van het bekken, ontstaat vaak door een langer durende overbelasting van de rug. De rug wordt enkele dagen overbelast. De klachten kunnen een aantal weken duren. De rugpijn verdwijnt als de oorzaak van de overbelasting wordt weggenomen.

Een verkeerde werkhouding (lang achter elkaar in dezelfde houding staan of zitten) kan leiden tot insertietendinopathie, een overbelasting van de aanhechtingsplaats van de lange rugspieren aan het bekken. Deze overbelasting kan een aantal weken rugklachten geven. Het is verstandig een bedrijfsarts te raadplegen.

Aspecifieke lage rugpijn is de term voor klachten aan de rug, waarvan de oorzaak niet precies te achterhalen is. Ernstige afwijkingen zijn dan door verschillende onderzoeken uitgesloten. De chronische pijn kan aanvankelijk ontstaan zijn door een verrekte spier in de rug. Hierdoor heeft de patiënt de rug ontzien. De rugspieren zijn verzwakt. Als er dan weer eens dezelfde bewegingen met de rug worden gedaan, kan er plotseling weer rugpijn ontstaan. Die ene spier kan bijvoorbeeld chronisch verzwakt zijn. De spier moet langzaam met oefeningen weer sterker gemaakt worden. Meestal gebeurt dit onder begeleiding van een fysiotherapeut.

Psychosomatische rugklachten zijn klachten die ontstaan uit langdurige spanning. De lichamelijke klachten zijn het gevolg van geestelijke overbelasting. De problemen hoeven niet rechtstreeks tot rugklachten te leiden, maar ze kunnen ertoe bijdragen dat de rugpijn erger wordt ervaren dan zonder deze problemen. De arts schrijft de rugpijn soms naar psychosomatische klachten toe als er geen lichamelijke oorzaak wordt gevonden. Dat betekent overigens niet dat de arts het als aanstellerij afdoet. Psychosomatische klachten kunnen worden behandeld met verschillende soorten therapieën. De meest gangbare zijn cognitieve gedragstherapie en ontspanningsoefeningen, fysiotherapie en eventueel therapieën die nodig zijn op de geestelijke problemen aan te pakken.

Spit

Spit is een lage rugpijn (het gebied tussen de onderste ribben en de billen) waar veel mensen last van hebben. Bij sommige mensen is het een eenmalige klacht, maar bij anderen kan het terugkerende klachten geven. Eén van de klachten is dat de rug bij beweging erg pijnlijk is. Opstaan vanuit een stoel of het bed is erg moeilijk tot haast onmogelijk. Bij de één duurt de rugpijn enkele dagen, bij de ander een paar weken.

Lage rugpijn ontstaat voornamelijk door overbelasting vanwege te vlug of te zwaar tillen en/of een verkeerde beweging maken. Als de rugspieren te langdurig onder druk staan, kan dat ook een vorm van overbelasting zijn. Spanningen, langdurig autorijden en een slechte conditie kunnen ook een onderliggende oorzaak van lage rugpijn zijn.

In beweging blijven (ondanks de pijn) helpt de klachten sneller te laten verdwijnen. Je kunt ook kiezen voor beweging in het warme water. Zwemmen is erg goed voor een overbelaste rug. Als de pijn minder wordt, kunnen de bewegingen langzaam uitgebreid worden. Heb je vaker last van spit? Vermijd dan situaties waar je langdurig moet staan of lang moet zitten. Draag liever geen zware voorwerpen en laat het zware tilwerk aan anderen over. Maak voor het tillen van de boodschappen gebruik van een tas of krat op wielen. Om uit bed te komen, rol je eerst op je zij. Sla de benen over de rand van het bed en druk jezelf met de armen zijwaarts omhoog. Neem warme douches of een heet bad. Een elektrische deken of kussen op de rug kan de klachten verlichten. Als de pijn zo hevig is, kan twee dagen in bed blijven geen kwaad, maar probeer na de tweede dag wat bewegingen te doen. Gebruik eventueel een pijnstiller (in overleg met de huisarts).

Standsafwijkingen

Beenlengteverschillen, een verkromming van de wervelkolom (scoliose) of een bekkenscheefstand kunnen de oorzaak zijn voor chronische rugklachten.

Beenlengteverschil

Een beenlengteverschil van minder dan anderhalve centimeter veroorzaakt meestal geen problemen. Je kunt het verschil al snel verhelpen met een inlegzooltje. Als de klachten door een groter verschil ontstaan, worden andere correcties geadviseerd.

Scoliose

Scoliose is een verkromming van de wervelkolom naar links of naar rechts. In gewone spreektaal spreekt men van een kromme rug. De ruggengraat kan daarbij ook om haar as draaien. In dat geval ontstaat er ter hoogte van de borst een bolling van de ribben aan de rugzijde. In dat geval spreekt men van een bochel. Scoliose kan pijn bij het voorover buigen veroorzaken. Ook kunnen er afwijkingen aan spieren en zenuwen door scoliose veroorzaakt worden.

De oorzaak van scoliose is onbekend. De eerste kenmerken vertonen zich rond de leeftijd van 12 jaar. Het komt vaker voor bij meisjes in vergelijking met het aantal jongens. Er zijn nauwelijks vormen van scoliose op jongere leeftijd ontdekt. Scoliose komt vaak samen met aandoeningen aan de wervels of in het wervelkanaal, spieren en het bindweefsel. Soms wordt scoliose veroorzaakt door een beenlengte verschil. De scoliose verdwijnt als het verschil wordt gecorrigeerd. Het is belangrijk dat scoliose in een vroeg stadium wordt ontdekt om de scheefgroei van de wervelkolom te remmen.

Niet iedereen heeft behandeling nodig. Het veroorzaakt lang niet bij iedereen klachten. Als het een kleine kromming betreft is periodieke controle voldoende. Een behandeling kan bestaan uit oefentherapie. Een ernstige kromming kan operatief behandeld worden. De operatie wordt uitgevoerd door een orthopedisch chirurg.

Wervelaandoeningen

Wervelaandoeningen kunnen een oorzaak zijn van rugklachten. Voorbeelden van wervelaandoeningen zijn bijvoorbeeld wervelfracturen, botontkalking van de wervels, ontstekingen aan de wervels.

Wervelfractuur

Een wervelfractuur is de medische term voor een wervelbreuk. Een wervel kan breken, bijvoorbeeld door een val of auto-ongeluk of vechtpartij. Een andere, lichamelijke oorzaak kan de afname van de botdichtheid (osteoporose) van de wervel zijn.

De arts zal de wervel onderzoeken. De wervelfractuur kan stabiel of instabiel zijn. Bij instabiele wervelfracturen is er een risico op ruggenmergbeschadiging. Dit is een ernstig risico omdat het kan leiden tot een dwarslaesie (spierverlamming, gevoelloosheid en uitval van lichaamsfuncties).

De patiënt met een wervelbreuk voelt pijn, heeft problemen met zitten, staan en/of lopen en vertoont neurologische afwijkingen in de ledematen. De pijn ontstaat in de meeste gevallen na een ongeval. De arts zal röntgenfoto’s laten maken om het letsel nader te kunnen onderzoeken. Soms zijn aanvullende onderzoeken nodig, bijvoorbeeld met een CT-scan of MRI-scan.

De behandeling van wervelbreuken draait vooral om het niet bewegen van de patiënt. Daarom wordt de patiënt met een stevige kraag op een harde plank gelegd. Zo wordt de hele wervelkolom gestabiliseerd (het kan zich niet meer bewegen). Het hoofd wordt daarbij ondersteund. De behandeling hangt af of de breuk stabiel of instabiel is, de ernst van de breuk en de plaats van de beschadiging. De breuk kan in sommige gevallen alleen gestabiliseerd worden met een spalk. Het duurt 8 tot 10 weken tot de breuk is genezen.

Soms is een operatie nodig, in het bijzonder als er sprake is van een instabiele breuk. Is er eenmaal een dwarslaesie ontstaan, dan zijn de mogelijkheden tot herstel helaas zeer beperkt.

Osteoporose van de wervels

Osteoporose (botontkalking) ontstaat als teveel oud botweefsel afbreekt en er te weinig nieuw weefsel voor terug groeit. Bij kinderen en jonge volwassenen gaat de aanmaak sneller dan de afbraak. Botten groeien mee tot de volwassen leeftijd. Rond de leeftijd van 35 is de botmassa bij de meeste mensen het grootst. Na deze leeftijd gaat de afbraak geleidelijk aan wat sneller dan de opbouw. Botontkalking in de wervels geeft een groter risico op een wervelfractuur.

Ontsteking van een wervel (osteomyelitis)

Het is vaak niet bekend hoe men aan een ontsteking aan een wervel of tussenwervelschijf komt. Meestal is de verwekker een bacterie. De behandeling richt zich op het bestrijden van de bacterie (antibiotica).

Het wervelkanaal

De wervelkolom bestaat uit 32 wervels: 7 halswervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, het heiligbeen dat bestaat uit 5 vergroeide wervels, en het staartbeen dat bestaat uit 3 staartwervels. De wervels worden gescheiden door een tussenwervelschijf (discus). Het geheel wordt versterkt door kapsels, ligamenten en spieren. Een wervel is opgebouwd uit een wervellichaam vooraan en wervelboog achteraan. Als je deze van bovenaf bekijkt, zie je dat iedere wervel een opening heeft. Als je alle wervels op elkaar ziet, vormen de openingen een tunnel van beenderen. Dit wordt het wervelkanaal genoemd. In het wervel kanaal loopt het ruggenmerg dat in verbinding staat met de hersenen. Rugklachten aan het wervelkanaal, kunnen veroorzaakt worden door een hernia of een wervelkanaalvernauwing (kanaalstenose).

Hernia

Een hernia wordt veroorzaakt door een beschadiging van een tussenwervelschijf. Een tussenwervelschijf zit tussen twee wervels en bestaat uit een kraakbeenring met daarin een sponsachtig weefsel. De kraakbeenring is gebroken en het veerkrachtige sponsachtige weefsel komt naar buiten. Dit kan tegen een zenuwwortel duwen, wat een ernstige pijn veroorzaakt. Het sponsachtige weefsel kan ook tussen de spieren verdwenen zijn. Dat geeft weinig klachten. Na een tijd lost het weefsel op in het lichaam. De klachten kunnen dan verdwijnen. Het lichaam doet daar wel een half jaar over.

Je hoeft met een hernia niet in bed te rusten, dat wordt alleen geadviseerd als de pijn liggend beter te verdragen is. Omdat het weefsel in het lichaam oplost, vindt een arts een operatie niet altijd nodig. Een hernia wordt overwogen als de pijn ondraaglijk is en het lichaam niet reageert op pijnstillers, als er sprake is van een gehele of gedeeltelijke verlamming veroorzaakt door uitval van een zenuw (omdat de hernia tegen een zenuwwortel drukt), of bij problemen met toiletgang waarbij de oorzaak in een hernia wordt gezocht.

Kanaalstenose

Een kanaalstenose is de medische term voor een vernauwing van het wervelkanaal. Hierdoor knellen het ruggenmerg en de zenuwen die uit het ruggenmerg komen elkaar af. Dit veroorzaakt pijn en soms treedt verlamming op bij bepaalde spieren in de benen.

Kanaalstenose kan veroorzaakt worden door verschillende zaken. Bij oudere mensen zakken de wervels iets in. De tussenwervelschijven kunnen hierdoor iets uitpuilen. Er ontstaat zo minder ruimte in het wervelkanaal. Dit kan klachten veroorzaken. Een andere oorzaak ligt in de bouw van de wervelboog. Bij sommigen is het niet compleet aangelegd. Het kan zijn dat de bovenste wervel iets van de onderste wervel is afgegleden. Het komt vrij vaak voor en het hoeft geen klachten te geven, behalve als de wervel een kanaalvernauwing veroorzaakt. Als het de vierde lendenwervel betreft die iets van de vijfde is afgegleden en het veroorzaakt kanaalstenose, spreekt men over spondylolisthesis.

Een arts zal niet snel willen opereren omdat een dergelijke operatie een hoog aantal complicaties kent. De behandeling zal afhangen van de precieze oorzaak van de vernauwing.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over rugklachten

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!